Dat overaanbod verzwakt uiteraard je onderhandelingspositie op de markt. Al te vaak blijken collega’s bereid te werken tegen nog lagere tarieven en moeilijker werkomstandigheden dan jij. Mopperen helpt niet echt: uitgevers gooien je voor de voeten dat er een heleboel anderen staan te trappelen om je plaats in te nemen. Het resultaat is dat vooral beginners zich (te) snel plooien naar de tarieven die hun worden voorgelegd en dat nogal wat zelfstandige journalisten – zeker in het begin van de carrière – zwarte sneeuw zien. Er zijn voldoende studies die bevestigen dat zelfstandigen in het algemeen het vandaag moeilijk hebben. Journalisten vormen daarop zeker geen uitzondering. De enige uitweg is collectief weerwerk bieden. Wat syndicale steun of politieke druk kan ook altijd helpen.

Eerste stappen

Hoe zet je je eerste stappen in de mediawereld als zelfstandig journalist? Tenzij je het geluk hebt op zekere dag ‘gevraagd’ te worden om iets voor een blad of omroep te doen, zul je zelf met concrete voorstellen naar een redactie moeten stappen. Misschien heb je wel persoonlijke connecties in de sector en dan moet je daar absoluut gebruik van maken. In de ene redactie moet je uiteindelijk bij de hoofdredacteur of nieuwsmanager zijn, in de andere bij een rubriekverantwoordelijke. Nog elders houdt iemand zich specifiek bezig met alle zelfstandige medewerkers.

Omschrijf in dit soort contacten duidelijk het opzet en de inhoud van je project, plus de wijze waarop je het wil uitwerken. Laat zien dat je een zaak hebt. Leg desgevallend een panklare bijdrage voor. Heb ook geen schrik om je werk meermaals te laten renderen. Op de VVJ-website lees je hoe je met hetzelfde opzoekingswerk toch meerdere bijdrages kan maken voor verschillende opdrachtgevers.

Soms word je lelijk in de luren gelegd. Je hebt een schitterend idee, een redactiechef zegt ‘nee’, maar laat het idee vervolgens uitwerken door iemand anders. Hiertegen kan je je voorzorgen nemen. Voor je het idee ergens presenteert, schrijf je het gedetailleerd uit, zodat het een echt format wordt, en stuur je het aangetekend aan jezelf op. Als de aangetekende zending arriveert, laat je de enveloppe ongeopend. Je hebt daarmee een gedagtekend bewijsstuk dat die format op een bepaalde datum van jou was.

Verwacht als nieuwkomer alleszins niet dat men automatisch zal publiceren wat je hebt aangeboden. Bovendien zul je je vaak moeten plooien naar de tarieven die in het betrokken medium gelden. Hou er ook rekening mee dat je bijdrage wel eens duchtig kan worden herwerkt.

We raden je aan, zeker in de beginfase, voor verschillende media te werken. Op die manier zul je uiteindelijk zelf kunnen uitmaken waar je je het best thuis voelt en ook het eerlijkst wordt vergoed. Uit onderzoek is ook gebleken dat je het efficiëntst werkt als je iets graag doet.

De Coöperatie

Daarnaast is er De Coöperatie, een mediabedrijf van en voor freelancejournalisten. Leden krijgen faciliteiten zoals een werkplek, technologie, een collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering, een eigen website, training en cursussen, netwerking, verkoop, crowdfunding, een eigen financieel fonds en meer. De Coöperatie is ook mede-eigenaar van Reporters Online.

(Stagiair-)beroepsjournalist

Nog een laatste beginnerssuggestie: probeer zo snel mogelijk het statuut van stagiair-beroepsjournalist te verwerven (dat kan al na drie maanden), en later dat van beroepsjournalist (na twee jaar). Zo’n erkenning geeft je weliswaar geen garantie op werk, maar het doet toch altijd deuren opengaan.

Hou er wel rekening mee dat het statuut van beroepsjournalist niet verenigbaar is met ‘commerciële nevenactiviteiten’. Dat stelt journalisten voor een principiële keuze:

• ofwel erkend worden als beroepsjournalist met de daarbij horende faciliteiten, maar dan wel afzien van structurele commerciële bijverdiensten;
• ofwel (voorlopig) afzien van het statuut van beroepsjournalist en zo de mogelijkheid behouden om commerciële nevenactiviteiten te ontplooien.