Wie is journalist?
Journalisten brengen via een nieuwsmedium verslag uit van actuele gebeurtenissen voor een publiek.
Die actualiteitsinformatie onderscheidt journalistiek van andere informatieberoepen, zoals wetenschap, romankunst of reclame.
De term ‘journalist’ dateert uit een tijd dat de nieuwssector hoofdzakelijk uit dagbladen bestond. Vandaag is journalistiek zoveel meer dan dat. Nieuws verspreidt zich tegenwoordig veelal met een andere frequentie dan dagelijks.
‘Jour-nal’ist': iemand die dagelijks bericht over dingen die gebeuren
Journalisten die in dit segment in hoofdberoep werken, kunnen het statuut van beroepsjournalist krijgen. Het gaat om +/- 2.600 journalisten in Vlaanderen (+/- 4.500 in heel België). Daarnaast werken wellicht nog eens zoveel journalisten in bijberoep voor deze nieuwsmedia.
Ongeveer de helft van de erkende beroepsjournalisten werkt voor de klassieke kranten of het digitale verlengstuk ervan. 1/3 werkt voor audiovisuele media, en 1/6 voor magazines. Beroepsjournalisten die werken voor autonome (stand-alone) online nieuwsmedia zijn er maar weinig. Tot nader order hebben deze ‘nieuwe’ media onvoldoende rendabele zakenmodellen om veel professionele journalisten te kunnen betalen.
Klik hier voor meer informatie over het sociaal statuut van journalisten.
Deze twee categorieën van media worden in de wet periodieke pers genoemd (een ongelukkig gekozen naam, vermits alle pers per definitie ‘periodiek’ is). Journalisten die voor dit type media werken in hoofdberoep, kunnen het statuut van journalist van beroep krijgen. In Vlaanderen zijn een kleine 200 journalisten erkend als journalist van beroep. Voor heel België gaat het om +/- 300.
Daarnaast werken zeker nog eens 200 journalisten in bijberoep voor deze periodieke pers in Vlaanderen.
Samengeteld werken in Vlaanderen zowat 2.800 professionele journalisten in hoofdberoep voor open nieuwsmedia (algemene + vakpers). Daarnaast werken nog enkele duizenden journalisten in bijberoep voor deze media.
Journalisten die in bijberoep werken voor publieke toegankelijke nieuwsmedia beschikken dus niet over een wettelijk statuut. Net zomin als bedrijfsjournalisten die werken voor gesloten media van overheden, ondernemingen of verenigingen.
Klik hier voor meer info over het sociaal statuut van journalisten van beroep.
De journalistieke activiteit omvat diverse fasen:
- het garen van de informatie
- tussenin: het verwerken ervan
- het openbaar maken van de verwerkte informatie
Het onderscheid is soms wat kunstmatig; in de praktijk vallen bij een live interview bijvoorbeeld de garing en de bekendmaking samen.
Journalistiek werk kan inhoudelijk gezien diverse vormen aannemen:
- Feitenverslaggeving: Een vliegtuig stort neer: wat is er gebeurd? Slachtoffers? Oorzaken? Gevolgen?
- Duiding, achtergrond, context: Hoeveel vliegtuigen zijn er de laatste jaren nog neergestort? Wat waren de oorzaken? Valt er iets te doen aan de veiligheid in de lucht?
- Opinie, commentaar: “Het moet maar eens gedaan zijn met de wilde anarchie in de luchtvaarsector.” Of: “Strengere controle tegen terrorisme is een absolute must.”
Informatie kan zowel tekst als beeld omvatten. Soms is beeld zelfs informatiever dan tekst, en ‘zegt het meer dan duizend woorden’. Bij televisienieuws is beeld zelfs dominant, in die zin dat de beschikbaarheid ervan bepaalt of iets het journaal haalt of niet. Geen beeld, geen tv-nieuwsbericht.
Zo zijn ook journalisten op te delen in:
- Tekstjournalisten = redacteuren: zij kunnen evengoed voor print als voor audiovisuele (radio, tv) en digitale media werken.
- Beeldjournalisten: fotojournalisten = persfotografen: leveren stilstaand beeld (met name voor de print- en ook voor digitale media)
camera-/videojournalisten: staan in voor bewegend beeld (met name voor televisie en ook digitale media)
Vermijd dus een onderscheid te maken tussen ‘journalisten’ en ‘persfotografen’, of tussen ‘journalist’ en ‘cameraman’. Ook persfotografen en cameramensen zijn journalisten!
Toch is het onderscheid tussen redacteuren en beeldjournalisten niet altijd zo duidelijk. Er is een ontegensprekelijke convergentie van de journalistieke rollen. Redacteuren trekken er almaar vaker met een fototoestel op uit om ook beeld te maken. Omgekeerd wordt van persfotografen steeds meer tekst en uitleg bij hun beelden verwacht.Videojournalistendan weer nemen zelf beeld en klank op van de reportages en interviews die ze maken. Terwijl vroeger gewoonlijk drie mensen op pad gingen voor een televisiereportage (een redacteur, een cameraman en een klankman, soms ook nog een extra technicus), maakt nieuwe technologie het mogelijk dat een simpele eenmansband dat doet.
Journalistiek omvat dus niet enkel berichtgeving in tekst, maar ook in beeld. Stilstaand beeld of foto, en bewegend beeld of film. Niet enkel redacteuren (of tekstjournalisten) zijn dus journalist, maar ook persfotografen (= fotojournalisten) en cameralui die nieuws verslaan zijn dat.
Bijgevolg kunnen naast schrijvende journalisten ook beeldjournalisten erkend als beroepsjournalist. En de VVJ/AVBBbiedt evengoed onderdak aan beeldjournalisten als aan hun schrijvende collega’s.
Daarnaast hebben de beeldjournalisten nog een eigen vereniging: de Vlaamse Vereniging van Beeldjournalisten. Deze groepeert erkende en stagelopende persfotografen, camera- en klankmensen. Het doel van de VVBJ is de verdediging van de specifieke materiële en morele belangen van haar leden.
Ook wat de mediaplatformen betreft, voltrekt zich sinds een paar decennia een belangrijke omwenteling.
- klassieke printmedia: kranten, magazines
- klassieke audiovisuele media: radio, televisie
- nieuwe, digitale media met een multimediaal karakter: zij bieden leesmateriaal, klank en beeld (zowel stilstaand als bewegend) ineen.
Journalisten worden almaar meer multimediajournalist: ze werken (tekst en beeld) voor papieren dragers, audiovisuele kanalen en digitale platformen tegelijk.
Mediabedrijven, die nieuwsplatformen aanbieden, zijn er in diverse maten en soorten.
- Open media: zijn beschikbaar voor het grote publiek in de handel of via abonnement, worden eventueel gratis openbaar verspreid.
- Onafhankelijke = professionele mediahuizen: zijn exclusief met nieuwsmedia bezig of dat is minstens hun hoofdactiviteit. Hier kan je een overzicht vinden van de mediahuizen.
- Organisatiegebonden mediahuizen: zijn gekoppeld aan een bedrijf, instelling of vereniging die een andere hoofdactiviteit heeft en voor wie de nieuwsactiviteit veeleer bijkomstig is, hoewel nog altijd gericht op het grote publiek. De Belgische wet spreekt in dit verband van periodieke pers. Via WE MEDIA, de federatie van uitgevers, kan je een overzicht vinden.
- Gesloten media: zijn louter interne media binnen een bedrijf, overheid of andere organisatie. Concreet gaat het om personeelsbladen, ledenbladen of intranet. Journalisten hier worden bedrijfsjournalisten genoemd. Vaak zijn zij behalve voor de interne communicatie ook voor de externe communicatie bevoegd, en dan combineren zij hun journalistieke werk met woordvoering.
Veel mensen die journalistiek studeerden of als journalist aan de slag zijn/waren, komen ook in de bedrijfswereld terecht. Ze gaan er aan de slag als bedrijfsjournalist, woordvoerder, communicatieverantwoordelijke… Deze professionals kunnen zich bij specifieke verenigingen aansluiten.
- CSquare/C² (Communication Community) vertegenwoordigt en verdedigt de belangen van communicatie-professionals zoals public relations-verantwoordelijken en woordvoerders.
- VONK: Vlaams netwerk voor interne communicatie, voor bedrijfsjournalisten, interne communciatieprofessionals.
Journalistenloket
Zennestraat 21
1000 Brussel
info@journalistenloket.be
02 777 08 40
Een initiatief van
Met steun van
